Aktualizacja: 14.09.2021
Książka abstraktów
Niemiecki meteorolog i geofizyk, urodzony 29 maja 1859 roku w Bydgoszczy przy ulicy Podwale, później mieszkaniec dzisiejszej dzielnicy Okole. Należy do pierwszego rocznika abiturientów, którzy opuścili mury wtedy nowej siedziby gimnazjum przy obecnym Placu Wolności – czyli współczesnego I Liceum Ogólnokształcącego. Po maturze wyjechał do Straßburga, tu ukończył studia i rozpoczął działalność naukową.
Na przełomie lat 1896/1897 jako pierwszy zwrócił uwagę na anomalne odczyty temperatury w sondowaniach balonowych, będące w istocie pierwszym przejawem istnienia stratosfery. Wraz z księciem Albertem I z Monako współodkrywca antypasatów. Pionier badań meteorologicznych na Svalbardzie. Twórca wielu przyrządów do pomiarów atmosferycznych, pionier w zakresie ich standaryzowania. Już w 1908 roku rozpoczął wstępne prace nad radiosondami, przyrządami przesyłającymi dane pomiarowe drogą radiową; twórca terminu „radiosonda”. Pionier sondowań atmosfery z użyciem latawców i balonów bezzałogowych, pionier matematycznych metod opisu ruchu balonów bezzałogowych w atmosferze. Jako meteorolog uczestniczył w pierwszym międzynarodowym locie pasażerskim (sterowcem Zeppelina LZ 4 w 1907 roku); jeden z pierwszych pasażerów samolotowych (z Orvillem Wrightem w 1909 roku). Pierwszy przewodniczący Międzynarodowego Komitetu Aeronautycznego, utworzonego z jego inicjatywy w 1896 roku podczas Międzynarodowej Konferencji Meteorologicznej w Paryżu. Jeden z inicjatorów współpracy międzynarodowej w zakresie synchronizowanych sondowań atmosfery, pionier globalnych pomiarów meteorologicznych.
Zmarł 6 czerwca 1938 roku w Berlinie.
Osiągnięcia naukowe:
| 1896 | – | wykrycie anomalnych zmian temperatury na dużych wysokościach w jednym z sondowań balonowych (pierwszy ślad istnienia stratosfery!) |
| 1897 | – | pierwsze próby matematycznego opisu ruchu balonów bezzałogowych |
| 1900 | – | pierwsze próby wynoszenia latawców pomiarowych z użyciem łodzi |
| 1904 | – | opracowanie tandemowych układów balonów sondujących dedykowanych badaniom atmosfery nad oceanami |
| 1906 | – | odkrycie antypasatów (wspólnie z księciem Albertem I z Monako) |
| 1906 | – | pierwsza wyprawa meteorologiczna na Svalbard (wspólnie z księciem Albertem I z Monako) |
| 1907 | – | pierwsze próby wykorzystania fal radiowych do zmian lotu balonów bezzałogowych |
| 1911 | – | utworzenie pierwszej niemieckiej stacji badawczej na Svalbardzie |
| 1914 | – | dyrektor obserwatorium meteorologicznego w Lindenbergu |
Urodził się 19 grudnia 1852 roku w Strzelnie, w domu, na którego miejscu stoi dziś kamienica o adresie Rynek 19. Matka, Rozalia Przyłubska, była córką żydowskiego kupca z Inowrocławia (ożenionego z Polką), natomiast ojciec, Samuel Michelson (pochodzący także z Inowrocławia), miał rodzinę w Fordonie, dziś dzielnicy Bydgoszczy. Michelsonowie wyemigrowali w sierpniu 1855 roku, by po różnych perypetiach trafić rok później do Murphys Camp w Kalifornii, gdzie Albert dorastał. Gdy w 1865 roku zamordowano prezydenta Abrahama Lincolna, za zgodą rodziców zdecydował się przyjąć jego imię jako drugie. Wyższe wykształcenie zdobył w Akademii Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych w Annapolis w stanie Maryland. Później doskonalił się na uniwersytetach w Berlinie, Heidelbergu i Paryżu.
Zasłynął najdokładniejszymi w swoich czasach pomiarami prędkości światła, realizowanymi metodami interferencyjnymi, które doskonalił całe życie. Był pionierem w zakresie wykorzystywania interferencji w metrologii, spektroskopii oraz w astronomii. Do historii nauki przeszedł eksperymentem z 1887 roku, kiedy to razem z Edwardem Morleyem wykazał, że ruch orbitalny Ziemi nie wypływa na wartość prędkości światła – czym dowiedziono nie tyle brak hipotetycznego eteru, ile istnienie nowej uniwersalnej stałej fizycznej. Wynik eksperymentu Michelsona-Morleya był jedynym doświadczalnym fundamentem szczególnej teorii względności. Dzięki interferometrii Michelson był w stanie skonstruować wzorzec metra bazujący na pomiarze czerwonej linii kadmu. Jego mechaniczny analizator fourierowski, pozwalający rozkładać złożone oscylacje na oscylacje składowe i składać z oscylacji pierwotnych oscylację wynikową był prawdopodobnie pierwszą w dziejach złożoną maszyną liczącą produkowaną seryjnie.
Za zbudowanie interferometru i badania przeprowadzone z jego użyciem w zakresie spektroskopii i metrologii, zwłaszcza w kontekście budowy wzorca metra, otrzymał w 1907 roku Nagrodę Nobla – jako pierwszy naukowiec z Ameryki. W latach 1923-1927 był prezesem amerykańskiej National Academy of Sciences.
Zmarł 9 maja 1931 roku w Pasadenie.
Osiągnięcia naukowe:
| 1878 | – | pierwsze (nieinterferencyjne) próby pomiaru prędkości światła: 300140 ± 480 km/s |
| 1879 | – | pierwszy dokładny pomiar prędkości światła: 299910 ± 50 km/s |
| 1881 | – | budowa pierwszego interferometru |
| 1882 | – | pierwsze próby zmierzenia prędkości światła względem eteru |
| 1887 | – | eksperyment Michelsona Morleya nie wykazuje zmian wartości prędkości światła w zależności od ruchu wirowego i orbitalnego Ziemi |
| 1891 | – | pierwsze użycie metod interferencyjnych w obserwacjach astronomicznych: pomiar średnic kątowych księżyców Jowisza |
| 1892 | – | odkrycie rozszczepienia linii widmowych wodoru (pierwsza doświadczalna przesłanka sugerująca istnienie stałej struktury subtelnej) |
| 1892 | – | początek prac nad skonstruowaniem wzorca metra na podstawie pomiarów długości linii czerwonej kadmu |
| 1898 | – | opracowanie mechanicznego, analogowego analizatora harmonicznego |
| 1899 | – | budowa wysokorozdzielczego spektroskopu schodkowego (echelle) |
| 1919 | – | pierwsze pomiary sztywności globu ziemskiego |
| 1920 | – | pomiar średnicy Betelgezy (pierwszy bezpośredni pomiar rozmiarów innej gwiazdy niż Słońce) |
| 1927 | – | najdokładniejszy pomiar prędkości światła: 299796 ± 4 km/s |
| 1933 | – | pierwszy bezpośredni pomiar prędkości światła w próżni: 299774 ± 11 km/s (eksperyment dokończony przez asystentów) |
Niemiecki fizyk, wybitny badacz stratosfery i promieniowania kosmicznego, urodzony 12 listopada 1881 roku w Schleusenau, czyli w dzisiejszej bydgoskiej dzielnicy Okole. Większą część dzieciństwa spędził w Bydgoszczy, krótko przebywając w Malborku i Stargardzie. W 1900 roku, jako ostatni rocznik XIX-wieku, ukończył Królewskie Gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma przy Weltzienplatz – dzisiejsze bydgoskie I Liceum Ogólnokształcące.
Studiował na Uniwersytecie Berlińskim, pod kierunkiem m.in. Maksa Plancka. Od 1920 roku kierował Instytutem Fizyki Doświadczalnej Politechniki w Stuttgarcie, gdzie także mieszkał (nad salą wykładową). Wielokrotnie represjonowany przez nazistów z uwagi na żonę Victorię, Rosjankę żydowskiego pochodzenia. W 1937 roku pozbawiony profesury i usunięty z Politechniki za odmowę rozwodu z żoną, na początku 1938 roku założył we Friedrichshafen prywatny instytut zajmujący się badaniami stratosfery, który po kilku dekadach stał się jednym z filarów Instytutu Badań Układu Słonecznego Maksa Plancka. Jedna z głównych postaci stojących za powstaniem Towarzystwa Maksa Plancka i jego pierwszy wiceprzewodniczący.
Twórca pierwszej techniki zliczania cząstek alfa z użyciem kryształów scyntylacyjnych. Wartość ładunku elementarnego, wyznaczona przez niego technikami scyntylacyjnymi, była dokładniejsza od wartości mierzonych przez Roberta Millikana, który w 1923 roku m.in. za nie otrzymał Nagrodę Nobla. Za badania natężenia promieniowania kosmicznego w Jeziorze Bodeńskim z użyciem sond głębinowych i w atmosferze za pomocą tandemowych układów balonowych, przeprowadzone na przełomie lat 20. i 30., został w 1938 roku nominowany do Nagrody Nobla przez Erwina Schödingera. Odkrywca maksimum natężenia promieniowania kosmicznego w ziemskiej atmosferze, dziś nazywanego maksimum Regenera-Pfotzera. Jeden z pionierów badań ozonu w atmosferze i jego oddziaływania z promieniowaniem ultrafioletowym. Podczas sondowania balonowego przeprowadzonego razem z synem Victorem jako pierwszy zarejestrował ultrafioletową część widma słonecznego, co pozwoliło mu bezpośrednio ustalić właściwe położenie warstwy ozonowej w atmosferze. Jedyny naukowiec, który poprawnie przewidział temperaturę mikrofalowego promieniowania kosmicznego tła (2,8 K). W latach 1942-1945 we współpracy z ośrodkiem Peenemünde i Wernherem von Braunem skonstruował Regener-Tonne, pierwszy naukowy próbnik przeznaczony do wyniesienia przez rakietę (V2), czym zainicjował pozaziemską fizykę eksperymentalną.
Zmarł nagle 27 lutego 1955 roku w Stuttgarcie, podczas przygotowań do Międzynarodowego Roku Geofizycznego.
Osiągnięcia naukowe:
| 1905 | – | praca magisterska dotycząca wpływu promieniowania ultrafioletowego na ozon, rok później opublikowana jako artykuł w „Annalen der Physik” |
| 1909 | – | techniką scyntylacyjną wyznacza wartość elementarnego ładunku elektrycznego, przez niemal dekadę najbliższą rzeczywistej |
| 1917 | – | opracowuje urządzenie do trójwymiarowej fotografii rentgenowskiej |
| 1928 | – | rozpoczyna pomiary natężenia promieniowania kosmicznego w głębinach Jeziora Bodeńskiego, z czasem schodząc na głębokość 237 m |
| 1933 | – | poprawnie przewiduje wartość temperatury mikrofalowego promieniowania kosmicznego tła |
| 1934 | – | z synem Victorem za pomocą balonów stratosferycznych po raz pierwszy rejestruje ultrafioletową część widma słonecznego i wyznacza położenie warstwy ozonowej |
| 1935 | – | z doktorantem Georgiem Pfotzerem bezpośrednio rejestruje maksimum natężenia promieniowania kosmicznego w atmosferze |
| 1936 | – | za pomocą sondy balonowej pobiera próbkę atmosfery z wysokości 28 km |
| 1942 | – | rozpoczyna prace nad Regener-Tonne, pierwszym próbnikiem naukowym do rakiety |
| 1945 | – | zakończone sukcesami próby Regener-Tonne (bez instrumentów) w locie rakiety V2, zaraz po których Niemcy zostali zmuszeni do opuszczenia Peenemünde |
Józef Tykociński-Tykociner (ur. 5 października 1877 we Włocławeku, zm. 11 czerwca 1969, Urbana, Illinois, Stany Zjednoczone)
Jędrzej Śniadecki (ur. 30 listopada 1768 w Rydlewie koło Żnina, zm. 11 maja 1838 w Wilnie)
Jan Śniadecki (ur. 29 sierpnia 1756 w Żninie, zm. 21 listopada 1830 w Jaszunach koło Wilna)
Marian Adam Rejewski (ur. 16 sierpnia 1905 w Bydgoszczy, zm. 13 lutego 1980 w Warszawie)
Walter Hermann Nernst (ur. 25 czerwca 1864 w Wąbrzeźnie, zm. 18 listopada 1941 w Zibelle, obecnie Niwica)
Mikołaj Kopernik (ur. 19 lutego 1473 w Toruniu, zm. przed 21 maja 1543 we Fromborku)
Jan Czochralski (ur. 23 października 1885 w Kcyni, zm. 22 kwietnia 1953 w Poznaniu)
